BREZİLYA MUTFAK KÜLTÜRÜ
Gözde Özer[1]
GİRİŞ:
Bu çalışmanın konusu Amerika
kıtasının güneyinde, Latin Amerika diye anılan bölgede bulunan Brezilya’nın
mutfak kültürüdür. Brezilya mutfağı, bölgenin tarihi ve halkının kültürel
çeşitliliği yanında coğrafi ve iklimsel koşullardan da etkilenerek
oluşturulmuştur. Bu bakımdan coğrafi ve iklimsel koşullardan da
bahsedilecektir.
Çalışmanın amacı, Brezilya mutfak
kültürünü tarihsel, kültürel, coğrafi ve iklimsel koşullara dayanarak açıklamak
ve Brezilya mutfağına, yeme içme alışkanlıklarına dair bir betimleme yapmaktır.
Bunu yaparken geçmişten günümüze ülke mutfağındaki değişiklik ve yeniliklere de
yer verilmiştir.
BİRİNCİ BÖLÜM
BREZİLYA:
I.
Genel
Bilgiler,
II.
Tarih,
III.
Coğrafya,
IV.
Kültür
GENEL
BİLGİLER[2]
Resmi
Adı : Brezilya Federal Cumhuriyeti
Konumu
: Güney
Amerika
Sınır
Komşuları : Argentina 1,261 km, Bolivia 3,423 km,
Colombia 1,644 km, French Guiana 730 km, Guyana 1,606 km, Paraguay 1,365 km,
Peru 2,995 km, Suriname 593 km, Uruguay 1,068 km, Venezuela 2,200 km
Yüzölçümü : 8,514,877 km (dünya
sıralaması:5)
Başkenti : Brasília
En
Büyük şehir : São Paulo
Yönetim
şekli : Federal Cumhuriyet
Başkan : Luiz Inácio Lula da
Silva
Başkan
Yardımcısı : José Alencar Gomes da Silva
Bağımsızlık : 7 Eylül 1822
(Portekiz'den)
Cumhuriyet
: 15
Kasım 1889 Federal Cumhuriyet (26
eyalet) ve 1 Federal Bölge
Anayasa
: 5
Ekim 1988
Slogan
: Ordem
e Progresso “Düzen ve İlerlemek"
Ulusal
marş : Himno Nacional Brasileiro
Nüfus : 198,739,269- Tem. 2009
(dünya sıralaması:5)
Resmi
Dil : Portekizce
Din
: Halkın
büyük bir çoğunluğu Roma Katolik Kilisesine bağlıdır. %73,6’sı Katolik, %15,4’ü Protestan, %1,3’ü
Ruhsalcı, %0,3’ü Bantu/voodoo, %1,8 Müslüman ve Musevidir.
İklim:
Topraklarının %93’ü tropikal bir bölge olan Güney Yarımküre’de bulunan
Brezilya’da iklim bölgelere göre çeşitlilik göstermektedir. Ekvatoral,
tropikal, yarı kurak, dağlık tropikal ve astropikal olmak üzere beş iklim
bölgesi vardır. En sıcak ay Aralık (23-30 C), en soğuk ay Haziran (15-22
C)’dır.
Para
birimi : Real –BRL (1BRL=0,86TL)
Saat
dilimi : (UTC-2
ile -5 arası (resmî olarak-3))
İnternet
alan adı : br
Telefon
kodu : +55
TARİHTEN
NOTLAR:
-Koloni Öncesi Dönem
-Koloni Dönemi
-Bağımsızlık
-İmparatorluk
-Cumhuriyet
-Savaş Sonrası Dönem
-Demokrasi Dönemi
Pedro
Alvares Cabral ve ekibi 22 Nisan’da Bahia’nın güney kıyılarına geldiler. Ve
Brezilya’yı keşfettiler. Aynı gün bir çıkartma yaptılar ve 26 Nisan’da
buldukları bu topraklarda ilk ayinlerini gerçekleştirdiler. Bugüne kadar bu
konuya ilişkin yeterli kaynaklara ulaşılamadığı için keşfin tesadüfi gerçekleştiği
sanılmaktadır. Fakat Portekiz Tardesillas anlaşması ile garanti altına almış olduğu
Kolombiya’dan Amerika’ya kadarki batı topraklarının varlığından haberdardı.
Denizcileri de Güney Atlatik’te
nerelerde akıntı oluyor çok iyi biliyorlardı. Bu sayede Cabral’ın gelişiyle ülke
toprakları resmen yeni sahiplerin eline geçmiştir.[3]
(1530-1549):
Cabral’in
seyahati diğer Portekiz seferlerinin hemen ardından gerçekleştirildi.
Karşılaştıkları en büyük zenginlik daha sonra ülkeya adı verilecek olan kırmızı
ve mor boya elde edilen ağaç el Pau-Brasil’dir.1530’larda işgal yerleşik hale
gelmeye başlar ve Portekiz kalıcı yerleşimler
kurmak amacıyla hayvan ve bitki örnekleriyle ilk kolonilerini gönderir.
Kuzeydoğudaki küçük yerleşimler birleştirilmiş; 1532’de São Vicente, 1549’da
ise Salvador şehri kurulmuştur.
Böylece
bu topraklarda yerli kabilelerin yerleşimi zamanla azalır ve bir yönetim
sistemine ihtiyaç duyulur. İlk adım
olarak Portekiz Krallığı o dönemde ülkesindeki en önemli kaptanları bu bölgenin
savunmasında ve geliştirilmesi için görevlendirildi. Ve Brezilya bugün olduğu
gibi bölgecilik esasına dayalı bir yönetimle idare edilmeye başlandı.
Koloni Dönemi
Brezilya’nın
nemli ve verimli kıyıları şeker pancarı üretimi için son derece uygundu bu yüzden
Portekiz’den Doğu’ya ya da Afrika’nın batısına yolculuk eden gemilerin
duraklama limanı haline gelmişti. Şeker pancarı ve yetiştirme tekniği
Brezilya’ya Madera Adası’ndan gelmiştir; çok kısa sürede şeker üretiminde
çalışmak üzere Afrikalı kölelerin getirtilmesiyle hareketli bir ticaret gelişmeye
başlar. Bu gelişmeyle birlikte artan talep üzerine Avrupa pazarlarına şeker
ihracatı gerçekleştirilir.
İspanya ve Portekiz Krallıkları
(1580-1640)
Brezilya’nın
ekonomisindeki hızlı gelişim Avrupa’da yaşanan olaylara bağlı olarak
duraksamaya başlar. Portekiz Kralı Sebastián 1578’de ölünce İspanya’nın kralı
II.Felipe Lisbon Hanedanlığının ele geçirir ve 1580’den 1640’a kadar İber Yarımadası’ndaki
bu iki krallık İspanyol Krallarının yönetimine girer. Bu süre içinde Güney Amerika
İspanya’nın etkisi altında kalır.
Henüz
sınırlar çizilmemişken, Brezilyalılar kadar Portekizliler de içten içe İspanyol
kolonisinin bir parçası haline gelirler. Bu keşfin başlangıç noktası São Vicente
Kaptanlığı olmuştur. São Paulo üssünden kıyılardan iç kesimlere doğru sınırlar
çizilmeye başlanır. Yerli köleler aramaya çıktıkları seferlerde kırsal
kesimlere doğru ilerlerler. Sonuç olarak ülkenin iç kısımlarına yayılmış Cizvit
misyonerlerinin etkileri altına almış olduğu yerlileri de beraberinde
getirdiler. Böylece ülkenin sınırlarını genişletmiş oldular.
Kahve
Brezilya’nın
şeker pancarı ya da altın madenleri kadar önemli başka bir zenginlik de
kahvesi olmuştur. Madenlerin Pernambuco ve Bahía’dan Minas Gerais’e kadar
göçmen yerleşimlerini getirmesi gibi
kahve de güneye doğru hala en kalabalık şehirlerin bulunduğu topraklara
göçü arttırmıştır.
Brezilya’ya
kahve ilk defa 18. yüzyılda Fransız Guyanası’ndan gelmiştir. Kahvenin ilk ekimi
Río de Janeiro’da kölelerin el emeği ile yapılmıştır. 19.yüzyılın sonlarında
São Paulo eyaletinde köleliğin kaldırılması ve Avrupa’dan gelen göç ile kahve
üretimi güneyden iklim ve yükseklik açısından en uygun bölgelere doğru
kaydırıldı. Böylece Brezilya dünyanın en büyük kahve üreticisi haline geldi.
18.
yüzyılın ikinci yarısında koloni hükümetinin merkezi Salvador’dan Río de
Janeiro’ya taşındı.
COĞRAFYADAN NOTLAR:
Brezilya
kuzeyinden güneyine 4.320 km’lik, doğusundan batısına 4.320 km’lik kapladığı
alan bakımından dünyanın en büyük beşinci ülkesi konumundadır. On Latin Amerika
ülkesine sınır komşsusu olan Brezilya Atlantik Okyanusu ile çevrilmiş
sahilleri, amozon ovaları, düz ve engebeli
arazileriyle geniş bir coğrafi çeşitlilik sunmaktadır.
Güney
Amerika’nın yarısını işgal eden
Brezilya, Atlantik Okyanusu’nda Archipiélago de San Pedro y San Pablo,
Fernando de Noronha, Trindade ve Martim Vaz y Atol das Rocas gibi irili ufaklı
pek çok adaya sahiptir. Kıtanın coğrafik özelliklerine bakıldığında dağları,
ormanları tropikal ve subtropikal iklimi ile büyük bir çeşitlilik gösterir.
Kuzeydoğusunda karasal iklim hakimken güneye inildikçe ekvatoral ve tropik daha
aşağıda ise ılıman subtropikal iklimin hakimiyeti görülür. Brezilya’da coğrafik
açıdan önemli derecelere sahip bazı yerler vardır; UNESCO tarafından en iyi
oksijene sahip Pantanal; dünyanın en büyük ırmak adası Bananal gibi, ayrıca
dünyadaki en fazla tatlı su rezervelerinin
sahibidir.
EKONOMİDEN NOTLAR:
Koloni
dönemi boyunca Brezilya ekonomisine yön veren başlıca ürün şekerdi daha sonra
ise kahve ile ülke ekonomisinde yeni bir
dönem başlar. Bu süreç São Paulo
eyaletini ülkenin en zengin bölgesi
haline getirmiştir.
Dünya Bankası’na göre bugün Brezilya
dünyanın sekizinci, Amerika’nın ikinci, Latin Amerika’nın
ise en büyük ekonomisine sahiptir. Sanayi, tarım ve ihracat gibi
sektörleriyle Amerika’nın lideri
konumuna gelen Brezilya büyüme potansiyeli yüksek ülkeler adı verilen BRICs (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin)
grubuna dahildir. 2008 yılında 189 milyonluk Brezilya’da kişi başına düşen gelir 12.007
dolara yükseldi. Brezilya 219.336 milyon dolarlık ihracatı ile dünyanın ekonomisi
en büyük ilk yirmi ülkesi arasına
girmektedir. En büyük ortakları ise Avrupa Birliği, Mercosur, ABD ve Çin’dir.
Brezilya uranyum, gümüş, fosfor, nikel, magnezyum, demir, altın ve elmas gibi
madenler açısından son derece zengindir. Ayrıca tükettiği petrolün %80’ini kendisi üretmektedir. Brezilya ekonomisine
ilişkin sektörel karşılaştırmalar aşağıdaki gibidir:
Tarım
: dünyanın en büyük kahve üreticisidir
Hayvancılık
: dünyanın ilk sığır sürüsüne sahiptir
Madencilik
: çok çeşitli değerli maden yataklarına sahiptir
Sanayi
: uçak, otomobil, bilgisayar gibi ürünlerin hammadde üreticisidir.
NÜFUS YAPISINA DAİR NOTLAR:
Brezilya
nüfusu üç etnik kökenden oluşmaktadır: beyazlar, Avrupa’dan gelenler, Afrikalı
ve yerli siyahlar. Bugün Brezilya bütün köken, inanç ve kültürleriyle
198.739.269’luk nüfusu ile dünyanın en büyük beşinci ülkesi durumundadır.
(Temmuz 2009)
Brezilya’nın
konumlanmış olduğu topraklara yıllarca ilkel kabileler yaşamış, sömürgecilikle birlikte yerli halk İspanyollar ve Fransızlarla ilişki
içine girmiştir. Daha sonraki yıllarda ise maden ocaklarında ve şeker
tarlalarında köle olarak çalıştırılmak üzere Afrikalı siyahlar getirilmiştir. Bugün
hala ülkenin farklı bölgelerinde sömürgenin izlerine rastlamak mümkündür. Siyah
nüfusun %75’lik çoğunluğu kuzey ve kuzeydoğu bölgelerinde bulunmaktadır. Güney
ve güneydoğuda ise Alman, İtalyan, Japon, Ukrayna kökenli gruplar vardır. Etnik
çeşitlilik Brezilya’nın kültürüne tamamen yansımış, bununla birlikte göçmenlerin beraberlerinde getirdikleri
gelenekler de korunmaya devam etmiştir. Ve bu kültürel etkileşim tüm dünyada
ulusal kültürü olarak bilinen samba, karnaval gibi önemli öğeleri bir araya
getirmiştir. Koloni dönemi ile başlayan etnik çeşitlilik Brezilyalıları farklı
kültürlere karşı daha toleranslı yeni olan her şeye daha kolay adapte olmasını
sağlamıştır.
KÜLTÜRE DAİR NOTLAR:
Brezilya
çok farklı coğrafyalardan aldığı göçler ve gelen bu göçmenlerle zaman
içerisindeki etkileşim sonucunda tam anlamıyla çok kültürlü bir yapıya
sahiptir. Rio de Janeiro dünyanın ve ülkesinin hızla büyüyen bir kültür merkezidir.
Brezilya’nın en büyük kütüphanesi olan milli kütüphane ve Brezilya Dil
Akademisi bu şehirdedir. Ayrıca dünyaca ünlü Rio Karnavalı ve dans okullarının
defileleri de burada yapılmaktadır. Güzel Sanatlar Müzesi, Modern Sanatlar
Müzesi, Yerli Müzesi, Futbol Müzesi ve dünyanın en büyük üçüncü stadı Maracaná
da burada bulunmaktadır. Niterói’nin bu şehirdeki Çağdaş Sanatlar Müzesi de son
derece ilgi çekicidir. Neredeyse iki dakikada bir etkinliğin yapıldığı São
Paulo şehri Güney Amerika’nın en büyük kültür merkezidir ayrıca kıtanın en iyi
restoranlarının da bu şehirde bulunduğu kaydedilmektedir.
Brezilya
mimarisi koloni dönemindeki Aleijadinho (Antonio Francisco Lisboa)’dan
20.yüzyılda Oscar Niemeyer’e kadar mimarlarıyla ünlüdür.
Brezilya
mutfağı dünya mutfakları arasında en en fazla çeşitliliğe sahip olanlardan
biridir. Tipik yemekleri; Tacacá no tucupi, Munguzá, Papilla de plátano verde,
rallado y hervido en leche, feijoada, nécoras o cangrejos, pescados de agua
dulce de la Amazonia, el pirarucu o el peixe boi (pez buey) y el pato no tucupi.
Fakat Brezilya mutfağı deyince akla ilk gelen Feijoada özellikle São Paulo
eyaletinde yapılmaktadır. Pernambuco ise Brezilya halk kültürünün en çok açığa
çıkıp çeşitlilik gösterdiği eyalettir. Kölelerin çıkardığı ve daha sonra
ülkenin güneydoğusuna gelen Samba, Frevo, Cabloquinho gibi dansların çıkış
noktasıdır.
Brezilya’nın
popüler müziği tüm dünyada bilindiği üzere samba, bossa-nova, choro, axé,
lambada, forro ve sertanejadır. Ancak son yıllarda tüm dünyaya yayılan Hip-Hop
ve Rock müzik tarzı Brezilya’da da çok yaygındır. Brezilyayı Uluslar arası
müzik piyasasında temsil eden Aquarela do Brasil’in Sambası ya da Antonio
Carlos Jobim’in Bossa-Novasıdır.
Brezilya
edebiyatı Gilberto Freyre, Machado de Assis, Jorge Amado gibi klasikleriyle
dünyaya açılırken bugün Simyacı ile çıkış yapan Paulo Coelho psikolojik
romanlarıyla dünyanın en çok okunan yazarları arasındadır.
Capoeira
Brezilya’nın kültürel ifade biçimlerinden biridir. Çok yönlü bir sanat olan
Capoeira savaşın ve sanatın, müziğin ve sözün, bedenin ve ruhun birleşimidir.
Capoeira sevincin ve geleneksel ruhun şiddetin içine saklandığı,
Brezilyalıların dişlerini göstererek savaşma sanatı” diye tanımladığı bir danstır.
Brezilya
aralarında FIFA tarafından futbol tarihinin en iyi futbolcusu seçilen Pelé’nin,
FIFA tarafından defalarca ödüllendirilen Ronaldo ve Rivaldo’nun da bulunduğu
oyuncuların anavatanlarıdır. Brezilya’da futbol oldukç bölgeslelleşmiş ancak uluslararası
sahalarda üç dört takımdan söz etmek
mümkündür. Tarihinde ise futbolun devleri şeklinde tanımlanabilecek 12
takıma
sahiptir. Bunlar São Paulo, Corinthians, Palmeiras, Santos FC, Flamengo, Vasco
da Gama, Fluminense, Botafogo, Cruzeiro, Atlético Mineiro, Grêmio,
Internacional.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder